مختصري درباره موقعیت جغرافيايي و تاريخي شهرخور و روستاهاي پيرامون آن

خور مرکز شهرستان وسيع خوروبيابانک مي باشد و در گويش آن واژه هاي اوستائي و کهن به فراواني يافت مي شود .خور به معني آفتاب و به عنوان فرشته نگهبان آفتاب و نماينده کارهايي مي باشد که در روز خور (روز يازدهم از هر ماه شمسي ) انجام مي شود . تاريخ خور حداقل تا زمان صفويه روشن است . بر روي يکي از دو طوقه علم وقف بر حسينيه خور تاريخ 974 هجري حک شده است که مربوط به زمان شاه طهماسب است . قباله هايي از خريد و فروش آب و املاک و اسنادي نيز مربوط به ازدواج از دوره شاه سلطان حسين در دست مي باشد . تصور بر اين است که عامل ارتباط در پيدايش خور نقش مهمي داشته است و چشمه درياشو در قله تين ( چشمه اي در نخلستان خور ) محل مناسبي براي اُتراق کاروانها بوده است و همين چشمه مردمي رابه سکونت در اين محل کشانده است .

در دوره قاجاريه خوروبيابانک را قراي سبعه مي گفتند و بنا به نوشته اعتمادالسلطنه در مرآت البلدان اين قراء عبارت بودند از : جندق – فرخي – خور- بياضه – ارديب- مهرجان- گرمه .
زين العابدين شيرواني صاحب بستان السياحه مردم اين منطقه را قومي عرب و شيعي مذهب مي داند که از قديم در آنجا سکني گزيده اند .از نوشته هاي مورخين و جغرافيدان چنين بر مي آيد که منطقه خور و بيابانک به تناوب جزيي از استان يزد ، خراسان ، قومس به شمار مي رفته است . در قرن چهارم و پنجم هجري از توابع خراسان و يزد و در دوران صفويه و قاجاريه از توابع يزد و سمنان بوده است . اسناد راهگشا در اين مورد ، سفرنامه ناصر خسرو ، نزهه القلوب حمدالله مستوفي قزويني ، احسن التقاسيم مقدسي ، المسالک و الممالک استخري ، معجم البلدان ياقوت حموي ، صوره الارض ابن حوقل و …. مي باشد .

در منطقه خور و بيابانک 126 آبادي بزرگ و کوچک وجود دارد که در اينجا با تقسيم منطقه به هشت روستاي مادر و دهکده هاي اقماري آنها به بررسي شناسنامه هر يک مي پردازیم . روستاهاي بخش خور از نوع متراکم اند و خانه ها در مظهر قنات چشمه و يا در راستاي جوي آب پيش رفته اند. چنانکه در شهر خور بافت قديمي بر روي کانال قنات دهزير بنا گشته است . مواد و مصالح خانه هاي روستايي از گِل و خشت و سقف خانه ها گنبدي و يا تخت با اندود کاهگل است . در دوران معاصر خانه ها به سبک و سياق شهر هاي بزرگ ساخته مي شود .
خور در 58 درجه و 20 دقيقه طول جغرافيايي و 32 درجه و 47 دقيقه عرض جغرافيايي قرار دارد . فاصله آن از مرکز استان ( اصفهان ) 420 کيلومتر است . آب خور از قنات هاي  کلاغو  و  دهزير و چشمه درياشو تامين مي شود .

مزارع پيرامون خور عبارتند از :

1) مهين دشت : در 2 کيلومتر شرق خور قرار دارد ابتدا نامش اُم القُري بود و اولين کلنگ احداث آن در1316ه.ق زده شد و محصولات آن روناس ، جو ، گندم ، انار ، پنبه ، سبزيجات است . منبع آب مزرعه قنات مي باشد .
2) نهرود : در سه کيلومتري شرق خور واقع است که با يک قنات مشروب مي شود .
3) عرب آباد : در 4 کيلومتري شرق خور است و در حدود 100 سال پيش احداث شده است .
4) عباس آباد : در دو فرسنگي شمال خور قرار دارد و اين مزرعه توسط علي اصغر بيک ياور جندقي در سال 1285 قمری احداث شده است .
5) عروسان ( آرسون ) :در هفت فرسنگي شمال خور واقع است . آب آن از قنات تامين مي شود . ( سون هدين ) که از اين مزرعه ديدار کرده است. در کناره دِه روي تپه اي برجي قرار دارد که 150 سال عمر دارد . ارتفاع آن از سطح دريا 1047 متر است . محصولات آرسون گندم و خربزه، هندوانه ، انگور ، توت ، انجير ، بادام ، زردآلو ، سيب ، و گلابي مي باشد .
6) حسن آباد : دريک فرسنگي ريگزار هاي غرب خور واقع است . و آنرا محمد حسن کيوان ( عمادالشعرا )در سال 1280 ه.ق احداث کرد .
از ديگر مزارع خور عبارت است از : کلاته کمال در شمال شرقي خور – تلخ و باقري در 7 کيلومتري شمال شرق خور – محمد آباد کورگز در 60 کيلومتر شمال خور – سلام آباد در 7 کيلومتري جنوب خور – فردوس و کاظم آباد و حسن آباد در غرب خور – چاله گود جگارگ در جنوب غربي خور . هيزر ( مزرعه اي در سه کيلومتري شمال خور – اِرم دشت در غرب خور)